کسانی که به این اختلال مبتلا هستند علاقه شدیدی در برپا کردن مکرر حریق عمدی دارند و احساس رضایت پس از انجام عمل آتش افروزی می کنند. این افراد علاقه مندی، شیفتگی و کنجکاوی زیادی نسبت به وسایل آتش نشانی دارند.
تکانه عبارت است از:”تمایل به انجام عملی به منظور کاھش تنش و استرس افزایش یابنده ای که در نتیجه اوج گیری وسوسه ھای غریزی ایجاد می شود”. به عبارتی ساده تر، زمانی که یک فرد وسوسه انجام عملی را دارد تا به این طریق اضطراب، تنش و استرس خود را کاھش دھد، در اصل یک تکانه را تجربه کرده است. بیشتر افراد کنترل کافی روی تکانه ھای خود دارند؛ ولی بیماران مبتلا به اختلالات کنترل تکانه قدرت مقاومت در برابر وسوسه ھایی که برای خود یا دیگری زیان بار است را ندارند
اختلال کنترل تکانه (Impulse Control Disorders) چیست؟
اختلال کنترل تکانه به وضعیت روان پزشکی خاصی گفته می‌شود که طی آن، افراد حس می‌کنند در کنترل تکانه‌ها و امیال خود ناتوان هستند. این مسئله باعث می‌شود که رفتارها یا واکنش‌های هیجانی نامناسبی از خود بروز دهند و در نتیجه مشکلات مختلفی را در جنبه‌های گوناگون زندگی تجربه نمایند.
اختلال کنترل تکانه و انواع آن:
در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روان پزشکی (DSM5)، متخصصان به طور رسمی پنچ اختلال را به عنوان زیر مجموعه اختلال کنترل تکانه معرفی کرده اند که ما در ادامه به هریک از آن ها اشاره کرده ایم.
۱- اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD)
اختلال نافرمانی مقابله ای یکی از اختلالات رفتاری رایج در دوران کودکی است. بچه‌هایی که به این مشکل مبتلا هستند در کنترل رفتارها و هیجانات خود مشکلات زیادی دارند. آنها اغلب در برابر هرگونه دستور یا قانونی مقاومت کرده و همواره به دنبال مخالفت با دیگران هستند. اختلال نافرمانی مقابله ای اغلب میان کودکان ۵ تا ۱۰ ساله دیده می‌شود و در پسرها بیش از دختران شایع است.
۲- اختلال انفجاری متناوب (IED)
اختلال انفجاری متناوب یکی دیگر از انواع اختلال‌های کنترل تکانه است که بیش از هر زمانی در اواخر دوران کودکی یا در طی دوران نوجوانی بروز می یابد. ابتلا به این اختلال باعث می‌شود که افراد دوره‌های کوتاه ابراز خشم و پرخاشگری شدید را به طور متناوب از خود نشان دهند. مشخصه بارز این اختلال این است که میزان خشم ابراز شده با آنچه منجر به تحریک عصبانیت در فرد شده هماهنگی ندارد. به عبارت دیگر فرد واکنشی اغراق آمیز به شرایط پیرامونی نشان می‌دهد و تحریک پذیری روانی بالایی پیدا می‌کند.
۳- اختلال سلوک (CD)
اختلال سلوک نوعی از اختلال کنترل تکانه است که اغلب در طی کودکی یا نوجوانی مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال اغلب از همان بچگی تمایل زیادی به سرکشی، نافرمانی و خشونت دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اختلال سلوک در پسران بیش از دختران شایع است و اغلب با اختلال های روان پزشکی دیگری نظیر بیش فعالی، اختلالات خلقی و اختلالات رشدی همایند می‌شود.
۴- دزدی بیمارگون (Keleptomania)
دزدی بیمارگون به معنای تمایل به برداشتن وسایل دیگران است. افرادی که دچار این اختلال هستند نه به دلیل فقر یا از سر ناچاری بلکه به دلیل ناتوانی در کنترل میل درونی خود، وسایل دیگران را می‌دزند و آنها را نگه داشته و به دور می‌‍اندازند. طبق بررسی‌ها این اختلال می‌تواند در هر دوره سنی بروز پیدا کند و زنان نیز بیش از مردان در معرض دچار شدن به آن هستند. برای آشنایی با اختلال دزدی بیمار گون کلیک کنید.
۵- اختلال آتش افروزی (Pyromania)
اختلال آتش افروزی یکی از انواع نادر اختلال‌های کنترل تکانه است که در آن افراد توسط آتش و هرچیز مرتبط با آن جذب می‌شوند. در حقیقت مبتلایان به اختلال آتش افروزی نمی‌توانند تمایل خود برای افروختن آتش را کنترل کنند و همین امر باعث می‌شود که دست به اقدامات خطرناکی در این زمینه بزنند. طبق بررسی‌ها این مشکل در مردان از شیوع بالاتری برخوردار است و معمولا در سنین نوجوانی و بزرگسالی بروز می‌یابد.
علل دچار شدن به اختلال کنترل تکانه چیست؟
دقیقتا متخصصان هنوز نتوانسته‌اند علت واحدی را برای بروز اختلال‌های کنترل تکانه پیدا کنند. با این حال آنها بر این باورند که عوامل ژنتیکی و محیطی مختلف می‌توانند در بروز این مشکلات تاثیر داشته باشند و ریسک ابتلا به آن را افزایش دهند. برای مثال کودکانی که والدینشان به اختلالات خلقی نظیر افسردگی مبتلا هستند؛ بیش از دیگران در معرض ابتلا به نافرمانی مقابله‌ای قرار دارند.
همچنین پرورش توسط والدینی که خود مبتلا به اختلالاتی نظیر بیش فعالی، ضد اجتماعی و اسکیزوفرنیا هستند ریسک بروز اختلال سلوک را در فرزندان افزایش می‌دهد. از جمله دیگر عواملی که می‌توانند در ابتلا به مشکلات کنترل تکانه تاثیرگذار باشند باید به موارد زیر اشاره کرد:
– پرورش یافتن در خانواده هایی که از جایگاه اقتصادی- اجتماعی بالایی برخوردار نیستند.
– نبود قوانین واضح و محکم در محیط خانه یا مدرسه.
– داشتن تجربیاتی از هرگونه سوء استفاده یا نادیده گرفته شدن.
– تعامل با دوستانی که همواره اعمالی خلاف جهت قانون و اجتماع انجام می دهند.
جنون آتش افروزی (Pyromania) چیست؟
جنون آتش افروزی عبارت است از؛ برپاکردن حریق به صورت مکرر و هدفمند. خصوصیات مرتبط با آن عبارتند از؛ احساس تنش یا انگیختگی عاطفی پیش از آتش افروزی، شیفتگی، علاقه یا کنجکاوی و مجذوبیت نسبت به آتش، فعالیت ها و تجهیزات مرتبط با آتش نشانی، احساس لذت، رضایت یا تسکین هنگام آتش افروزی یا هنگام مشاهده حریق یا شرکت در پیامدهای آن. بیماران ممکن است پیش از شروع آتش افروزی تدارکات پیشرفته قابل ملاحظه ای درنظر بگیرند. جنون آتش افروزی با ایجاد حریق از این نظر متفاوت است که حالت دوم به منظور نفع مالی، انتقام گیری یا سایر دلایل انجام می شود و از قبل برنامه ریزی شده است.
مبتلایان به جنون آتش افروزی از تماشاگران همیشه حاضر حریق درحوالی منزل خود هستند، به کرات زنگهای خطر را به دروغ به صدا درمی آورند و نسبت به احضار آتش نشانی علاقه نشان می دهند. کنجکاوی آنها بسیار مشهود است ولی نسبت به اعمال خود هیچ گونه احساس پشیمانی ندارند و نسبت به پیامدهای حریق برای زندگی انسانها و اموال آنها بی تفاوت هستند. آتش افروزها ممکن است از تخریب ناشی از حریق احساس رضایت کنند و اغلب سرنخ های آشکاری برجا می گذارند.
خصوصیات شایع همراه عبارت است از: مسمومیت الکلی، کژکاری جنسی، ضریب هوش کمتر از حد طبیعی، ناکامی های شخصی مزمن و نفرت از صاحبان قدرت. در برخی موارد آتش افروزها با آتش دچار تحریک جنسی می شوند.
