اسکیزوفرنی یا روان گسیختگی چیست؟
اسکیزوفرنی (شیزوفرنی) و یا روان گسیختگی یک بیماری روانی است که در آن مرز میان خیال و واقعیت مخدوش می شود. فرد مبتلا معمولا خودش از بیماری اش آگاهی ندارد و این امر باعث دشواری معالجه میشود، البته نه به این معنی که نمی توان روی آن حساب کرد و یا اینکه او نمیتواند به حالت عادی خودش بازگردد.
اسکیزوفرنی به معنای مسخ ذهنی واقعیت است که علایم آن توهم، هذیان، تصورات واهی و دگرگونیهای رفتاری است.
توهمات ممکن است شامل همه حواس باشد. معمولی ترین آنها عبارت از توهم صوتی یعنی شنیدن صداهایی است که حاوی اظهار نظرند و یا به شخص بیمار فرمان می دهند که کارهایی را انجام دهد. هنگامی که شخص مبتلا به اسکیزوفرنی شروع به اطاعت از این فرمان ها میکند ممکن است وضعیت خطرناکی پیش آید و کمک فوری را ضروری سازد.
هذیان در حالی است که اطرافیان می دانند که چنین چیزهایی وجود ندارند. برای نمونه، او ممکن است خیال کند که تحت تعقیب است، مسموم شده است و یا او را تهدید به قتل کردهاند. او حرفهای کسان دیگر را ممکن است چنین سوء تعبیرکند که در باره اوست و یا یک برنامه تلویزیونی را چنین تعبیر کند که پیامی خطاب به اوست.
احساس تحت نظارت بودن بوسیله دوربین و یا میکروفون، احساسی معمولی در این بیماران است. گفتههایی که برای دیگران غیر منطقی وغیر قابل قبول است می تواند برای این افراد واقعی جلوه کند. علایم دیگر اسکیزوفرنی تغییراتی در شکل ارتباط مانند حرف زدن کمتر، کم اعتنایی عاطفی و کمبود انگیزه است.
به نعبیری دیگر روانگسیختگی و یا اسکیزوفرنی، یک بیماری روانی است که با رفتار و گفتار غیرعادی و کاهش توانایی در درک واقعیت نمایان میشود.
ناتوانی در اندیشیدن، عواطف ضعیف، انجام رفتارهای نامعقول و ناتوانی در درک واقعیت از ویژگیهای بارز این اختلال است. نشانههای دیگر ممکن است باورهای نادرست، آشفتگی اندیشه، شنیدن صداهایی که وجود ندارند، کاهش تعامل اجتماعی، ابراز نکردن عواطف و بیانگیزگی باشد. کسانی که دچار اسکیزوفرنی اند اغلب دارای مشکلات بهداشت روان دیگری مانند اضطراب، افسردگی و یا درگیر اختلال مصرف مواد هستند. علائم معمولاً به تدریج بروز مییابند، در بزرگسالی شروع میشوند و در بسیاری موارد هرگز برطرف نمیشوند.
گفته شده که عوامل محیطی و وراثتی در بروز اسکیزوفرنی دخیل اند. عوامل محیطی احتمالی شامل پرورش یافتن در زندگی شهری، استفاده از مواد مخدر و یا داروهای روان گردان در دوران نوجوانی، برخی عفونت ها، سن والدین فرد و تغذیه نامناسب در دوران بارداری است.
گفته شده که در سال ۲۰۱۳، حدود بیست و سه میلیون و ششصد هزار مورد ابتلا به این اختلال در سطح جهان وجود داشته است. مردان بیشتر مبتلا میشوند و سن شروع آن در مردان بهطور متوسط زودتر از زنان است. حدود ۲۰ درصد از افراد نسبتا بهبودی پیدا میکنند و فقط درصد معدودی نیز کاملاً بهبودی مییابند. حدود ۵۰ درصد به صورت مادام العمر درگیر این اختلال باقی می مانند. و مشکلات اجتماعی مانند بیکاری طولانی مدت، فقر و بی خانمانی شایع است. متوسط امید به زندگی افراد مبتلا به این اختلال ده تا بیست و پنج سال کمتر از جمعیت عمومی است. مشکلات سلامت جسمی و میزان خودکشی حدود ۵ درصد است. در سال ۲۰۱۵، تخمین زده شد که حدود ۱۷۰۰۰ نفر در سراسر جهان در اثر رفتاری که مربوط به اسکیزوفرنی و یا ناشی از آن بوده است، جان خود را از دست دادهاند. بیشتر روانپزشکان و روانشناسان به آن سرطان خاموش نیز میگویند.
روان گسیختگی وخیم ترین و شدیدترین بیماری روانشناختی است و معمولاً خود را به گونه ای از توهمات شنیداری، توهمهای جنون آمیز و یا عجیب و غریب، یا تکلم و تفکر آشفته نشان میدهد، و با اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی قابل توجهی همراه است و فرد را از همه جوانب زندگی عقب میاندازد. آغاز نشانهها و علائم معمولاً در دوران نوجوانی رخ میدهد، بدین معنی که نوجوانی سن ابتلا به اسکیزوفرنی است.
اگرچه این بیماری یک بیماری مزمن است، می تواند با گذشت زمان خفیفتر شود. در صورت وجود شرایط مطلوب، بیمار می تواند مانند دیگران زندگی عادی داشته باشد. مهم است که علاوه بر درمان، روابط اجتماعی حمایت کننده و فعالیت های روزانه پرمحتوا داشت. عادات سالم مانند خوردن غذاها و خواب خوب نیز بهبود بخش است چرا که این بیماری مستعد این است که به اعتیاد و افسردگی بیانجامد.
اگر فکر می کنید که خودتان و یا کسانی از نزدیکانتان مبتلا به این اختلال و یا سایر روان پریشی ها هستید، لازم است در کوتاه ترین زمان برای اقدامات درمانی به مراکز درمانی مراجعه کنید. درمان اسکیزوفرنی برای بهتر شدن حال بیمار ضروری است و نیز میتواند به کاهش خطر بروز دوباره بیماری کمک کند.
علل اسکیزوفرنی:
بعضی روانشناسان اسکیزوفرنی را نتیجه تعارض شدید و منکوب کردن تمایلات می دانند، تاریخچه بیماران اسکیزوفرنی نشان می دهد که گذشته آنها مملو از کشمکش و تعارض و ناکامی های متعدد بوده است ، در محیط دائما متشنج معمولا اضطراب آموخته می شود و برای کاستن اضطراب مکانیزمهای بخصوص سازگاری بصورت افراطی بکار برده می شود که مهمترین آن خیالبافی و گوشه گیری است که گاه باعث می شود روابط فرد با دنیای خارج قطع شود زیرا در دنیای تخیل فرد احساس امنیت بیشتری می نماید . والدینی که دچار عصبانیت و پرخاشگری هستند ، والدین پرخاشگر، مضطرب ، خجول ، والدینی که دچار تضاد فکری و عاطفی هستند ، والدینی که از نظر عاطفی سرد ، طرد کننده ، متحجر ، و کمال گرا هستند ، و والدین بی منطق همه این مسائل در ایجاد بیماری اسکیزوفرنی نقش دارند.
فروید معتقد است افراط و تفریط نسبت به کودک (بخصوص از تولد تا پنج سالگی) باعث اختلال در مراحل رشد می گردد و فرد را از سلامتی باز می دارد ، بیمار اسکیزوفرنی به مرحله ای از رشد که در آن هنوز ایگو ( واقعیت سنجی فرد ) از نهاد ( تمایلات و خواسته ها ) جدا نشده بازگشت می نماید ، بنابر این چنین بیمارانی فاقد ایگو جهت آزمایش واقعیت هستند. بیمار اسکیزوفرنی با بازگشت به مرحله دهانی ارتباط خود با واقعیت را از دست می دهد. تمایلات جنسی و تحریکات پرخاشگرانه شدید صادره از نهاد بر ایگوی ضعیف غلبه نموده و باعث بازگشت فرد به مراحل قبلی می گردد. بنابر این فعالیتهای ایگوی بیماران اسکیزوفرن سازمان نیافته است.
بعضی روانشناسان معتقدند یکی از عوامل مهم و علت احتمالی اسکیزوفرنیا انزوای اجتماعی (Social Isolation) است بنظر می رسد که انسان احتیاج به تحریک دائمی از طرف اجتماع دارد که بتواند ایگو را از نهاد جدا سازد و از بازگشت بوضع و خواسته های کودکانه بپرهیزد.
می توان چنین نتیجه گرفت که فرد نیازمند ارتباط کافی با اجتماع و دیگران است تا به نیازهای خود برسد و اگر ارتباط کافی با اجتماع نداشته باشد به درون گرائی می پردازد. نیروی روانی را بیشتر متوجه مسائل درون خود می کند و چهارچوبه روابط و ضوابط اجتماعی را از دست می دهد، و از برقراری رابطه دچار ترس و اضطراب می گردد.